Sự phát triển của điện hạt nhân góp phần giảm khí thải nhà kính

Báo cáo về thị trường điện toàn hành tinh của IEA phát hành hôm 24/01 cho biết sản lượng từ các nhà máy điện hạt nhân toàn thế giới dự kiến tăng khoảng 3% trong năm nay và năm tới, lên mức 2.915 TWh, vượt mức đỉnh trước đó là 2.809 TWh vào năm 2021. Con số này sẽ tăng thêm 1,5% vào năm 2026.

Tăng trưởng chủ yếu đến từ các lò phản ứng mới tại Ấn Độ và Trung Quốc cũng như sự hoạt động trở lại của các nhà máy điện hạt nhân tại Pháp sau khi hoàn tất quá trình bảo trì tiến hành từ năm trước.

Điều đó đánh dấu sự hồi sinh của năng lượng hạt nhân sau thảm họa ở Nhật năm 2011, khi các lò phản ứng tại nhà máy Fukushima Daiichi bị hư hại do sóng thần, khiến Nhật Bản và Đức rút lui khỏi lĩnh vực này.

IEA cho biết, việc sử dụng điện hạt nhân nhiều hơn cũng như sự tăng trưởng nhanh của những nguồn năng lượng tái tạo gồm mặt trời, gió, thủy điện đang giúp đẩy dần nhiên liệu hóa thạch ra khỏi hệ thống điện và giảm lượng khí thải carbon.

Trong năm 2023, lượng khí thải carbon toàn hành tinh từ sản xuất điện tăng 1%, nhưng IEA dự đoán mức giảm hơn 2% trong năm 2024. Năng lượng tái tạo dự kiến vượt qua than để vươn lên chiếm hơn 1/3 tổng sản lượng điện toàn thế giới đầu năm 2025.

IEA tin rằng tăng trưởng nhu cầu điện trong vài năm tới sẽ được đáp ứng bởi những nguồn năng lượng phát thải thấp. Tỷ lệ nguồn cung điện toàn cầu từ máy phát điện sử dụng nhiên liệu hóa thạch cũng sẽ giảm xuống mức thấp kỷ lục 54% vào năm 2026.

Ông Fatih Birol - Giám đốc IEA lưu ý, ngành điện hiện tại tạo ra nhiều khí thải carbon hơn bất kỳ ngành nào, vì thế xu hướng này rất đáng khích lệ. “Điều này phần lớn nhờ vào động lực to lớn của năng lượng tái tạo, với năng lượng mặt trời rẻ hơn bao giờ hết và sự hỗ trợ từ sự trở lại quan trọng của năng lượng hạt nhân”, Giám đốc cho biết.

Ngành công nghiệp năng lượng hạt nhân đang nổi lên nhờ nỗ lực toàn thế giới nhằm cắt giảm khí thải carbon, cũng như các lo ngại về an ninh năng lượng sau cuộc xung đột Nga  -Ukraine làm gián đoạn thị trường khí đốt.

Tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP28 của LHQ ở Dubai (Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất) cuối năm 2023, hơn 20 nước, gồm có Hoa Kỳ, Vương quốc Anh và Pháp, đồng ý thỏa thuận tăng gấp 3 công suất điện hạt nhân toàn hành tinh vào năm 2050.

Tuy nhiên, IEA cho biết mức tăng trưởng điện hạt nhân đến năm 2026 sẽ tập trung tại Trung và Ấn, những quốc gia dự kiến chiếm hơn một nửa trong số 29 GW công suất tăng thêm trên thế giới.

Theo báo cáo của IEA, sự phát triển nhanh của công nghệ hạt nhân ở TQ giúp quốc gia này chiếm 16% sản lượng điện hạt nhân toàn thế giới hiện nay, tăng từ mức 5% năm 2014. Bắc Kinh đang đặt mục tiêu tăng công suất lắp đặt điện hạt nhân từ 56GW lên 70GW vào năm 2025.

IEA cho biết thêm, ảnh hưởng của cả TQ và Nga trong lĩnh vực này ngày càng lớn, với việc 2 quốc gia này cung cấp công nghệ cho 70% số lò phản ứng đang được xây dựng trên toàn cầu.

IEA cảnh báo, sự chậm trễ trong xây dựng các dự án hạt nhân lớn là “mối lo ngại lớn toàn thế giới”. IEA đưa ra lưu ý, các dự án nhà máy điện hạt nhân ở TQ ít đối mặt với sự chậm trễ hơn so với các dự án ở Âu Mỹ.

Hôm 23/01, EDF, nhà phát triển điện hạt nhân thuộc sở hữu nhà nước Pháp, thông báo dự án nhà máy điện hạt nhân Hinkley Point C mà công ty đang xâ ở Somerset (Anh quốc) sẽ bị trì hoãn thêm. Dự án được khởi công từ năm 1995 nhưng EDF dự kiến chỉ có thể bắt đầu phát điện sớm nhất vào năm 2029, thay vì 2025 như kế hoạch. Chi phí dự án cũng tăng lên, từ mức dự toán ban đầu 25-26 tỷ bảng Anh, lên khoảng 46 tỷ bảng tính theo thời giá hiện nay. Chính phủ Anh và EDF đang tìm cách thu hút các nhà đầu tư bên ngoài để xây nhà máy điện hạt nhân mới thứ 2, trị giá 20 tỷ bảng ở Suffolk, Anh.

IEA cho biết, giá điện trung bình năm 2023 toàn cầu nhìn chung thấp hơn năm 2022. Tuy vậy, xu hướng giá rất khác nhau giữa các khu vực, ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh kinh tế. Giá điện bán sỉ ở Âu châu giảm trung bình hơn 50% vào năm 2023 sau khi đạt mức cao kỷ lục năm 2022. Tuy vậy, giá điện ở "lục địa già" năm ngoái vẫn cao gấp đôi so với mức trước Covid-19. Trong khi đó, giá điện ở Hoa Kỳ trong năm 2023 cao hơn khoảng 15% so với 2019. Nhu cầu điện ở EU giảm năm thứ 2 liên tục vào năm 2023, và dự kiến chưa hồi phục lại mức trước khủng hoảng năng lượng toàn cầu cho đến 2026.

Dù nhu cầu điện ở Mỹ và châu Âu giảm vào năm 2023, nhưng nhiều nền kinh tế mới nổi và đang phát triển ghi nhận mức tăng trưởng mạnh mẽ và dự kiến tiếp tục tăng đến năm 2026 do dân số tăng và quá trình công nghiệp hóa nhanh. Theo IEA, Ấn Độ sẽ chứng kiến nhu cầu điện tăng nhanh nhất trong số các nền kinh tế lớn, với nhu cầu tăng thêm trong 3 năm tới được dự báo gần tương đương với mức tiêu thụ điện hiện tại của Vương quốc Anh.