Hạn hán ảnh hưởng đời sống của 1/4 dân số toàn cầu

Sông Amazon ở Brazil đang chứng kiến mùa khô hạn nghiêm trọng nhất trong 100 năm qua. Hạn hán ở sông Amazon đã khiến nước uống trở nên khan hiếm và cản trở giao thông đường thủy. Hạn hán tại Brazil còn gây ra nhiều mối nguy hiểm sâu rộng hơn. Rừng nhiệt đới Amazon khỏe mạnh là một “nhà kho” chứa carbon khổng lồ. Nhưng “lá phổi xanh” sẽ bị hủy hoại nếu nắng nóng và hạn hán giết chết cây cối và gây cháy rừng.

Những cánh đồng lúa mì hoang tàn ở Iraq và Syria, đã đẩy hàng triệu người vào cảnh đói khát sau nhiều năm xung đột. Kênh đào Panama, nút thắt thương mại quan trọng, không có đủ nước cho tàu thuyền lưu thông. Nỗi lo hạn hán đã khiến Ấn Độ, quốc gia xuất khẩu lúa gạo lớn nhất thế giới, đã phải áp đặt một loạt thuế xuất khẩu, mức giá tối thiểu và lệnh cấm xuất khẩu hoàn toàn với lúa gạo của quốc gia này.

Liên hợp quốc ước tính rằng 1,84 tỷ người trên toàn hành tinh; tương đương gần 1/4 nhân loại; đã bị ảnh hưởng bởi hạn hán vào năm 2022 và 2023. Phần lớn là các quốc gia thu nhập thấp và trung bình.

Người đứng đầu cơ quan đưa ra ước tính trên - ông Ibrahim Thiaw, viết trong lời nói đầu của báo cáo: “Hạn hán diễn ra trong thầm lặng, thường không được chú ý và không gây ra phản ứng chính trị và công chúng lập tức”.

Nhiều đợt hạn hán trên toàn hành tinh diễn ra vào thời điểm nhiệt độ Trái Đất cao kỷ lục và lạm phát giá lương thực gia tăng. Trước đó, cuộc chiến tranh ở Ukraine liên quan đến 2 quốc gia sản xuất lúa mì hàng đầu đã khiến chuỗi cung ứng lương thực trên thế giới rơi vào hỗn loạn, và nạn nhân là những người nghèo.

Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc, vào năm 2023, giá gạo đã leo lên mức cao nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.

Hiện tượng khô nóng bất thường hiện nay đang trở nên nghiêm trọng hơn do hoạt động đốt nhiên liệu hóa thạch gây ra biến đổi khí hậu. VD, các nhà khoa học gần đây kết luận ở Iraq và Syria, hạn hán kéo dài 3 năm sẽ rất khó xảy ra nếu không có áp lực của biến đổi khí hậu. Sự xuất hiện của El Nino năm 2023, làm nhiệt độ ấm hơn bình thường tại một số khu vực trên Thái Bình Dương, cũng rất có thể đã góp phần gây ra hiện tượng này.

Tại đợt El Nino xảy ra giữa năm 2014 và 2016, khu vực Đông Nam Á chứng kiến sản lượng gạo giảm mạnh. Điểm khác biệt lần này là toàn cầu đang chứng kiến mức đói nghèo kỷ lục, sau cuộc khủng hoảng kinh tế từ đại dịch COVID, cộng thêm bởi các cuộc chiến tranh Nga-Ukraine và Dải Gaza. 258 triệu người đang phải đối mặt với cái mà Liên hợp quốc gọi là “nạn đói cấp tính”, trong đó một số người đang trên bờ vực.

Các chuyên gia tại cơ quan nghiên cứu fewsNet cho biết dựa trên những gì từng xảy ra, El Nino kết hợp với biến đổi khí hậu có thể làm giảm năng suất lúa ở Đông Nam Á - nơi gạo là thành phần chính trong mỗi bữa ăn.

Lúa gạo rất dễ bị ảnh hưởng bởi thời tiết cực đoan và chính phủ cũng rất dễ bị tổn thương trước những biến động của giá gạo. Điều này giải thích tại sao Indonesia, quốc gia sắp phải đối mặt với cuộc bầu cử năm 2024, lại chuyển sang tăng cường nhập khẩu lúa gạo thời gian gần đây.

Lệnh cấm xuất khẩu gạo tại Ấn Độ là một biện pháp phòng ngừa. Chính phủ từ lâu đã dự trữ lượng lớn gạo và cung cấp gạo cho dân nghèo với mức chiết khấu cao. Các hạn chế xuất khẩu tiếp tục giúp giữ giá ở mức thấp và ở một nước nơi mà hàng trăm triệu cử tri sống dựa vào lúa gạo, chúng giúp giảm bớt rủi ro chính trị cho các nhà lập pháp đương nhiệm.

Nhưng Ấn Độ là nước xuất khẩu gạo lớn nhất và những hạn chế của quốc gia này đang được áp dụng ở nhiều nơi khác. Giá gạo đã tăng vọt ở các quốc gia phụ thuộc vào gạo Ấn Độ như Nigeria và Senegal.

Trước đó, El Nino cũng là tin xấu với hai “vựa ngô” lớn là Trung Mỹ và Nam Phi. Điều đó thật tồi tệ với những người nông dân tại đó. Nhiều người trong số họ phải sống chật vật vì giá lương thực vốn đã đắt đỏ.

Dọc theo Kênh đào Panama, thời tiết khô hạn đã buộc công ty vận tải khổng lồ Moller-Maersk ngày 11/01 phải tuyên bố sẽ dừng đi qua kênh đào này, thay vào đó sẽ sử dụng tàu hỏa để vận chuyển hàng hóa. 

Hạn hán ở Trung Mỹ đã ảnh hưởng tiêu cực đến nhiều thứ chứ không chỉ lương thực. Vấn nạn bạo lực và bất ổn kinh tế đã khiến hàng triệu người dân cố gắng di cư về phía Bắc để đến Mỹ. Và hạn hán có thể thúc đẩy thêm dòng người tìm đến "giấc mơ Mỹ". Nghiên cứu cho thấy những năm khô hạn bất thường sẽ chứng kiến quy mô di cư lớn hơn từ Trung Mỹ đến Mỹ.

Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) cho biết: “Hiện tượng El Nino là tự nhiên, đến và đi từ năm này qua năm khác, nhưng biến đổi khí hậu trong thời gian dài đang ngày càng gia tăng do các hoạt động của con người”. Ông kêu gọi toàn thế giới cần nỗ lực hơn nữa để giảm phát thải khí nhà kính, hạn chế sự nóng lên toàn hành tinh cũng như các hiện tượng thời tiết cực đoan.